Қазақстанда сот төрелігінің ашықтығы мен әділдігін қамтамасыз ету мақсатында алқабилер сотының ауқымы кеңейіп келеді. Бұл туралы Ақмола облысының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотының төрағасы Ибрагим Әлкенов брифингте мәлімдеді, деп хабарлайды Өңірлік коммуникациялар қызметінен.
Сот отырысын алқабилердің қатысуымен өткізу қазақстанға осыдан шамамен 20 жыл бұрын келген. Ол үшін арнайы заң қабылданыпты. Мәселен, 2023 жылдың өзінде алқабилердің қарауына жататын қылмыс құрамдарының саны 14-тен 35-ке дейін, ал 2024 жылдың 1 қаңтарынан 44-ке дейін артты.
Сот төрағасының айтуынша, бұрын алқабилердің қатысуымен тек аса ауыр қылмыстарды қаралса, енді ауыр және орташа ауырлықтағы кейбір қылмыстар да алқабилер қарауына өтуде.
«Алқаби болу үшін азаматтың жасы 25 пен 65 аралығында, сотталмаған, толық құқықтық қабілеттілігі бар, сот процесінің тілін меңгерген болуы қажет. Мемлекеттік қызметшілер, құқық қорғау органдарының қызметкерлері, судьялар, прокурорлар мен депутаттар алқаби бола алмайды», — деді Ибрагим Әлкенов.
Алқабилер сотқа шақырылған жағдайда міндетті түрде қатысуы тиіс. Заң талаптарын бұзған алқабилер әкімшілік немесе қылмыстық жауапқа тартылуы мүмкін. Мысалы, сот отырысына себепсіз келмеу ҚР ӘҚБК-нің 655-бабына сәйкес жауапкершілікке әкелсе, лауазымды тұлғалардың алқабилер жұмысына кедергі келтіруі ҚР ҚК-нің 436-бабымен жазаланады.
«Алқаби болудың тиімді тұсы да бар. Оларға сот процесіне қатысқаны үшін жалақы төленеді. Бұл төлем облыстық сот судьясының жалақысының жартысына тең, бірақ алқабилердің өз жұмыс орнындағы орташа айлығынан төмен болмауы шарт», — деп қортындылады сот төрағасы.
Алқабилер институты – демократиялық қоғамның көрсеткіші. Халықтың сот процесіне тікелей қатысуы сот билігіне деген сенімді арттырады. Сондықтан алқабилер сотының ауқымын кеңейту – заң үстемдігін нығайтудағы маңызды қадам.